Ảnh hưởng của tảo lên chất lượng Artemia sinh khối

Tạp chí Nghiên cứu Khoa học 2006: 62-73 Trường Đại học Cần Thơ

62
ẢNH HƯỞNG CỦA TẢO Chaetoceros sp.
LÊN CHẤT LƯỢNG Artemia SINH KHỐI

Huỳnh Thanh Tới, Nguyễn Thị Hồng Vân,
Dương Thị Mỹ Hận và Nguyễn Văn Hoà
1
ABSTRACT
Three locally wild algae species including Chaetoceros sp., Nitzchia sp., and Oscillatoria
sp. isolated from fertilization ponds in Vinhchau-Baclieu saltfields were tested as
potential food sources for Artemia. For each algal species, three feeding dosages were
applied as high, medium and low. After 10 days of culture, based on the survival and
growth rate of Artemia, the tested algae were rated as suitable food for Artemia as:
Chae-M >Chae-L > Chae-H > Nitz-M >Nitz-L>Nitz-H, and Oscillatoria sp. diplayed as
an unsuitable food for Artemia.
In the following experiment, Artemia biomass quality was evaluated when fed with
Chaetoceros sp. The results showed that Artemia fed with Chaetoceros sp. performed
better survival and reproductive characteristics in comparision with Artemia fed with
mixed algae collected from the nature ponds. In addition, the fatty acid composition in
Artemia fed with Chaetoceros sp. was significantly high, especially the HUFA content
was 3.7 fold higher than in Artemia fed with mixed algae. This study also revealed that
although the EPA content was very high in Artemia fed with Chaetoceros sp. but the DHA
content was too low compared to other marine species.
Keywords: Artemia, algae, Chaetoceros sp., Nitzschia sp., Oscillatoria sp., fatty acids
Title:
Effects of Chaetoceros sp. as food source on Artemia biomass quality

TÓM TẮT
Ba loài tảo địa phương Chaetoceros sp., Nitzschia sp., và Oscillatoria sp. từ khu ao bón
phân gây màu tại vùng nuôi Artemia tại Vĩnh Châu - Sóc trăng được sử dụng để thử
nghiệm làm thức ăn cho Artemia với 3 liều lượng thức ăn cho mỗi loài: mức cao , trung
bình và thấp. Kết quả sau 10 ngày nuôi dựa trên tỷ lệ sống và tăng trưởng của Artemia,
có thể xếp hạng từng loài tảo dùng làm thức ăn thích hợp cho Artemia như sau: Chae-M
>Chae-L > Chae-H > Nitz-M >Nitz-L>Nitz-H và tảo Oscillatoria sp. tỏ ra không là thức
ăn tốt cho Artemia.
Trong thí nghiệp tiếp theo nhằm đánh giá khả năng cải thiện chất lượng sinh khối
Artemia, với thức ăn là tảo nuôi Chaetoceros sp., Artemia cũng cho kết quả vượt trội về
tỷ lệ sống, các chỉ tiêu sinh sản khi so sánh với Artemia nuôi bằng tảo tạp thu ngoài ao
bón phân tự nhiên. Khi phân tích thành phần các acid béo trong sinh khối Artemia cho
thấy Artemia nuôi bằng tảo thuần Chaetoceros sp. có hàm lượng các acid béo cao hơn
đáng kể so với Artemia cho ăn bằng tảo tạp, đặc biệt là hàm lượng HUFA nhiều hơn gấp
3.7 lần. Kết quả từ thí nghiệm này cũng cho thấy rằng mặc dù rất giàu HUFA nói chung
và EPA nói riêng nhưng Artemia được cho ăn bằng tảo Chaetoceros sp. lại có hàm lượng
DHA rất thấp so với các loài sinh vật biển khác.
Từ khoá: Artemia, tảo, Chaetoceros sp., Nitzschia sp., Oscillatoria sp., acid béo

1
Trung tâm ƯD&CGCN Thuỷ Sản, Khoa Thuỷ Sản, Đại Học Cần Thơ
Tạp chí Nghiên cứu Khoa học 2006: 62-73 Trường Đại học Cần Thơ

63
1 ĐẶT VẤN ĐỀ
Sinh khối Artemia tươi sống từ lâu đã được sử dụng rộng rãi trong nuôi trồng thủy
sản, đặc biệt là làm thức ăn cho một số loại ấu trùng cá (Seale, 1933 và Rollefsen,
1939). Chúng được sử dụng với nhiều kích cỡ khác nhau từ ấu trùng mới nở cho
đến con trưởng thành. Theo Sorgeloos et al., 2001, ấu trùng Artemia mới nở là loại
thức ăn thích hợp nhất cho tỷ lệ sống cao và không thể thay thế đối với ấu trùng
các loại tôm cá biển giai đoạn đầu do chúng có kích thước khá nhỏ (400-500mm),
hàm lượng dinh dưỡng cao thích hợp cho sự bắt mồi và phát triển của ấu trùng.
Tuy nhiên ở một số loài cá biển có kích thước miệng ấu trùng khá lớn như là cá
tầm, cá hồi thì loại Artemia lớn hơn (con non, tiền trưởng thành hoặc trưởng thành)
tỏ ra có hiệu quả hơn cả về mặt kinh tế lẫn khả năng sử dụng của vật ăn mồi.
Ngoài ra, sinh khối Artemia khi được sử dụng làm thức ăn cho tôm hùm bố mẹ thì
cho khả năng thành thục của đàn bố mẹ khá cao (Smets et al., 1984; Leger et al.,
1986; Naessens et al., 1997). Theo Sorgeloos et al., (1996), Artemia con trưởng
thành được thu hoạch từ môi trường tự nhiên có hàm lượng protein khá cao, chiếm
khoảng 50-69% nhưng hàm lượng chất béo tổng cộng chỉ chiếm khoảng 2,4-19,3%
tùy theo loài, thấp hơn nhiều so với Artemia mới nở. Xuất phát từ tập tính ăn lọc
không chọn lựa của Artemia, chúng có khả năng lọc được những hạt lơ lửng trong
môi trường nước nếu kích thước nhỏ hơn 50µm (Reeve, 1963) nên đối với con non
và con trưởng thành, Artemia thường được cải thiện chất lượng bằng kỹ thuật giàu
hoá (sử dụng sản phẩm giàu hàm lượng acid béo làm thức ăn cho Artemia) trước
khi đem cho tôm, cá ăn. Nhiều nghiên cứu trước đây đã chứng minh rằng hàm
lượng acid béo cao không no (HUFA) có trong Artemia phần lớn phụ thuộc vào
thức ăn mà nó nhận được (Leger et al.,1986); Sorgeloos et al., (1996)), vì vậy
ngoài việc giàu hoá bằng những sản phẩm thương mại, chất lượng Artemia cũng
được cải thiện thông qua việc sử dụng các loài tảo chất lượng cao làm thức ăn cho
chúng. Luong Van Thinh et al. (1999) đã dùng 13 loài tảo biển với thành phần
HUFA khác nhau làm thức ăn cho Artemia, sau 7 ngày nuôi cho thấy thành phần
HUFA trong thức ăn biểu hiện rõ trong thành phần HUFA của Artemia.
Ở Việt nam, mặc dù Artemia đã được thả nuôi rộng rãi ở vùng ven biển Vĩnh
Châu-Bạc Liêu cách nay 20 năm, các sản phẩm trứng bào xác và sinh khối cũng đã
được sử dụng đại trà trong ương nuôi tôm, cá nhưng việc tìm hiểu về thức ăn cho
Artemia để nâng cao chất lượng cũng chưa được để ý đến, vì vậy trong nghiên cứu
này một số loài tảo địa phương thường xuất hiện trong mùa nuôi Artemia đã được
phân lập và dùng làm thức ăn để nuôi sinh khối Artemia nhằm bước đầu đánh giá
khả năng sử dụng và cải thiện chất lượng dinh dưỡng trong sinh khối Artemia.
2 VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Tảo tạp được thu từ các ao bón phân gây màu (tảo) tại khu vực nuôi Artemia thuộc
khu vực Vĩnh Châu-Bạc Liêu, sau đó chuyển về Khoa thủy sản - Đại Học Cần Thơ
để tiến hành phân lập và nuôi sinh khối làm thức ăn cho Artemia.
Để xác định khả năng sử dụng làm thức ăn cũng như cải thiện được chất lượng
sinh khối Artemia ở một số loài tảo được phân lập từ vùng biển Vĩnh Châu-Bạc
Liêu, các bố trí thí nghiệm tập trung vào 2 vấn đề chính:
Tạp chí Nghiên cứu Khoa học 2006: 62-73 Trường Đại học Cần Thơ

64
- Xác định khả năng sử dụng và liều lượng thức ăn thích hợp nhất cho Artemia
- Tìm hiểu ảnh hưởng của tảo lên chất lượng Artemia.
3 BỐ TRÍ THÍ NGHIỆM
3.1 Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng liều lượng tảo lên tỉ lệ sống của Artemia
Sử dụng các loài tảo Chaetoceros sp., Nitzschia sp. và Oscillatoria sp. (phân lập từ
vùng nuôi Artemia của bờ biển Vĩnh châu- Bạc liêu) làm thức ăn cho Artemia.
Liều lượng thức ăn được cải tiến từ bảng thức ăn của Coutteau et al., (1992); Vũ
Đỗ Quỳnh và Nguyễn Thị Thơ Thơ (1992), với các liều lượng được sử dụng trong
thí nghiệm như sau:
Liều cao (-H): 4x10
5
tế bào/ml
Liều trung bình (-M): 2x10
5
tế bào/ml
Liều thấp (-L): 1x10
5
tế bào/ml
Liều lượng cho ăn được tăng dần dựa vào bảng thức ăn của Coutteau et al., (1992).
Đối với tảo Oscillatoria sp. thì cho ăn thấp hơn 1/10 lần so với 2 loài tảo khác là
do kích thước của tảo này lớn hơn 50 µm.
Mật độ Artemia: 500 nauplii/lít, Artemia được cho ăn một lần/ngày và sục khí liên
tục trong quá trình nuôi để thức ăn không bị lắng tụ xuống đáy.
Mỗi nghiệm thức được lặp lại 3 lần. Nhiệt độ được duy trì ở nhiệt độ phòng và
nồng độ muối được giữ ổn định ở 80ppt trong suốt quá trình nuôi.
3.2 Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng tảo Chaetoceros sp. và tảo tạp lên chất lượng
Artemia.
Thí nghiệm được thực hiện với hai nghiệm thức và 4 lần lặp lại cho mỗi nghiệm
thức:
Nghiệm thức 1: Artemia được nuôi bằng tảo địa phương Chaetoceros sp. (được
phân lập từ ruộng muối Vĩnh Châu và nuôi thu sinh khối)
Nghiệm thức 2: Artemia được nuôi bằng tảo tạp (sinh khối được ly tâm từ ao bón
phân gây màu ở khu vực ruộng muối thuộc xã Vĩnh châu-Sóc trăng).
Nuôi chung : Artemia được bố trí nuôi trong các bể composite 30L hình phễu ở
nồng độ muối 80ppt, nhiệt độ phòng và mật độ thả nuôi là 200 nauplii/lít với thời
gian nuôi là 40 ngày.
- Chế độ cho ăn: 4 lần/ngày, liều lượng cho ăn theo kiểu thoả mãn bằng cách
quan sát màu nước trong bể nuôi, biểu hiện bơi lội của Artemia và sự hiện diện
thức ăn trong đường ruột (nếu thức ăn bị đứt quãng thì lượng thức ăn đưa vào
không đủ).
- Chế độ thay nước: tùy thuộc vào chất lượng nước của bể nuôi, khi quan sát
mẫu, nếu thấy phân Artemia thải ra môi trường nước khá nhiều thì tiến hành
thay nước mới.
- Sục khí: được lắp đặt từ đáy bể để quá trình di chuyển của khí sẽ làm cho thức
ăn không bị lắng tụ xuống đáy như vậy hiệu quả lọc của Artemia trong quá
trình bơi lội sẽ tốt hơn.
Tạp chí Nghiên cứu Khoa học 2006: 62-73 Trường Đại học Cần Thơ

65
Nuôi riêng : nhằm xác định các chỉ tiêu sinh sản của Artemia. Sau khi quần thể
Artemia ở các nghiệm thức có xuất hiện bắt cặp, tiến hành bắt ngẫu nhiên 30 cặp
của mỗi nghiệm thức và nuôi riêng biệt từng cặp trong mỗi ống nghiệm với chế độ
cho ăn 4 lần/ngày, thay nước sau mỗi đợt sinh sản của Artemia.
3.3 Thu thập số liệu
Tỉ lệ sống được xác định mỗi ngày theo từng nghiệm thức.
Sức sinh sản, phương thức sinh sản được xác định theo từng cặp
Chiều dài Artemia: được xác định mỗi ngày bằng cách bắt ngẫu nhiên 10 con trong
quần thể của mỗi nghiệm thức, sau đó đo từ đỉnh đầu của Artemia đến điểm cuối
đuôi, dưới kính hiển vi chuyên dụng cho việc đo mẫu vật có kích thước nhỏ và
hình dạng cong.
Phân tích chất lượng sinh khối Artemia: Artemia sinh khối sau khi nuôi được 15
ngày thu 3 mẫu cho mỗi nghiệm thức, sau đó sinh khối được rửa sạch bằng nước
ngọt và đem đi trữ lạnh trong tủ -80
o
C (để chất lượng sinh khối không thay đổi
trong quá trình trữ lạnh). Phân tích mẫu được thực hiện tại Trung tâm khảo cứu
Artemia (ARC), Đại học Gent, Vương Quốc Bỉ.
Phân tích số liệu: số liệu được xử lý với bảng tính Excel và chương trình
STATISTICA 6.0 với ANOVA một nhân tố để so sánh độ sai biệt có ý nghĩa giữa
các nghiệm thức ở mức p<0.05.
4 KẾT QUẢ
4.1 Thí nghiệm 1
Artemia được cho ăn tăng dần theo ngày ở từng nghiệm thức, mật độ tảo cho ăn
cũng tùy thuộc vào hiệu quả lọc của Artemia, thức ăn hiện diện ở đường ruột và tỉ
lệ sống của quần thể. Vì vậy, đường biểu diễn của mật độ tảo cho ăn trong mỗi
nghiệm thức không đồng nhất tăng dần theo ngày mà được điều chỉnh tùy vào màu
nước của môi trường nuôi và thức ăn hiện diện trong đường ruột của Artemia.
Sau 10 ngày nuôi kết quả về tỉ lệ sống đã được thu thập và trình bày trong Bảng 1.
Bảng 1: Tỉ lệ sống (%) của Artemia theo ngày (Trung bình ± độ lệch chuẩn)
Tỉ lệ sống (%)
Ngày nuôi
Nghiệm
thức
5 6 7 8 9 10
Chae-H 87.0±1.3 85.4±1.1 83.4±2.4
c
77.9± 1.1
c
73.2±0.03
c
69.8±1.1
bc

Chae-M 84.8±12.0 84.8±12.0 81.5±7.4
c
78.4±4.3
c
76.1±3.5
c
75.4±3.2
cd

Chae-L 90.4±3.8 88.3±4.6 87.4±4.0
c
88.1±0.1
c
86.1±0.9
c
85.3±0.4
d

Nitz-H 59.6±2.4 56.4±1.4 54.7±1.2
b
54.4±1.2
b
53.5±1.4
b
53.1±1.2
b

Nitz-M 78.7±14.8 76.0±13.4 74.6±11.8
bc
73.8±11.6
c
72.2±12.2
c
69.8±10.7
c

Nitz-L 84.2±3.3 83.3±4.6 79.2±2.2
c
77.9±3.1
c
75.9±1.2
c
75.1±1.6
cd

Oscill-H 11.1±0.1 0.00 0.00
a
0.00
a
0.00
a
0.00
a

Oscill-M 3.0±0.5 0.00 0.00
a
0.00
a
0.00
a
0.00
a

Oscill-L 9.8±1.7 0.00 0.00
a
0.00
a
0.00
a
0.00
a

(Những chữ cái theo cột giống nhau biểu thị sự khác biệt không có ý nghĩa và khác nhau biểu hiện sự khác biệt có ý
nghĩa thống kê ở mức P<0.05)
Tạp chí Nghiên cứu Khoa học 2006: 62-73 Trường Đại học Cần Thơ

66
Kết quả cho thấy từ ngày nuôi thứ hai tỉ lệ sống của Artemia ở các nghiệm thức đã
bắt đầu có sự khác biệt, Artemia cho ăn bằng tảo Nitzschia sp. ở liều cao có tỉ lệ
sống thấp ở ngày thứ 2 và 3 (đạt 74.5±3.7% và 63.8±0.8%), trong khi đó ở liều
trung bình và liều thấp thì tỉ lệ sống ở 3 ngày đầu là khá cao (từ 84 % trở lên).
Đồng thời, Artemia cho ăn bằng tảo Oscillatoria sp. có tỉ lệ sống vào ngày thứ 3 từ
55±16%; 36.2±0.4%; 63.±17.1%, tương ứng với các nghiệm thức cho ăn liều thức
ăn cao, trung bình và thấp, kết quả này thấp hơn nhiều so với các loại tảo khác và
chúng bị chết hoàn toàn vào ngày nuôi thứ 6 bất chấp liều lượng thức ăn. Trong
khi đó Artemia cho ăn bằng tảo Chaetoceros sp. và Nitzschia sp. có tỉ lệ sống khá
cao (bảng 3). Kết quả vào ngày nuôi thứ 10 cho thấy tỉ lệ sống của Artemia cho ăn
tảo Chae-L (tảo Chaetoceros sp., liều thấp) đạt cao nhất (85.27±0.40%), tiếp theo
là Chae-M (tảo Chaetoceros sp., liều trung bình - 75.4±3.2%) và Nitz-L (tảo
Nitzschia sp., liều thấp - 75.1±1.6%). Tỉ lệ sống của Artemia thấp nhất gặp ở Nitz-
H (tảo Nitzschia sp., liều cao - 3.11±1.24%).
Trung bình chiều dài Artemia cũng có sự khác biệt giữa các nghiệm thức vào ngày
nuôi thứ 4. Kết quả về tăng trưởng của Artemia từ ngày nuôi thứ 3 đến ngày nuôi
thứ 9 được trình bày trong Bảng 2 cho thấy khi cho ăn bằng tảo Chaetoceros sp.
thì Artemia có tăng trưởng nhanh hơn hơn so với cho ăn các loại tảo khác bất chấp
liều lượng cho ăn. Artemia cho ăn bằng tảo Oscillatoria sp. phát triển chậm nhất.
Bảng 2: Trung bình chiều dài của Artemia theo ngày nuôi (Trung bình ± độ lệch chuẩn)
Trung bình chiều dài Artemia (mm/cá thể)
Ngày nuôi
Nghiệm
thức
3 4 5 6 7 8 9
Chae-H
1.43±0.15 2.45±0.44 2.70±0.58 4.25±0.62
bc
5.86±1.10
bc
5.95±0.89
c
6.04±0.54
c

Chae-M
1.40±0.10 2.38±0.34 2.57±0.37 4.61±0.66
c
6.03±1.05
c
6.51±1.01
c
6.81±1.32
d

Chae-L
1.40±0.15 2.27±0.27 2.37±0.34 3.59±0.66
ab
4.37±0.71
ab
4.78±0.62
b
4.77±0.67
b

Nitz-H
1.07±0.12 1.76±0.20 1.87±0.27 2.80±0.37
a
2.87±1.70
a
3.05±2.05
ab
3.37±2.50
a

Nitz-M
1.11±0.08 1.65±0.19 1.80±0.31 2.82±0.48
a
3.12±0.61
a
4.16±0.68
ab
4.53±0.78
b

Nitz-L
1.16±0.14 1.67±0.31 1.96±0.36 2.88±0.51
a
3.69±0.89
a
3.52±0.49
a
3.80±0.61
ab
Oscill-H
1.22±0.15 1.65±0.23 1.64±0.76
0.00 0.00 0.00 0.00
Oscill-M
1.29±0.13 1.61±0.28

1.65±0.65
0.00 0.00 0.00 0.00
Oscill-L
1.22±0.13 1.68±0.22 1.72±0.81
0.00 0.00 0.00 0.00
(Những chữ cái theo cột giống nhau biểu thị sự khác biệt không có ý nghĩa và khác nhau biểu hiện sự khác biệt có ý
nghĩa thống kê ở mức p<0.05)
Mặc dù có sự biến động về tăng trưởng trong suốt thời gian nuôi khi cho Artemia
ăn 3 loài tảo với liều lượng khác nhau nhưng kết quả cuối cùng vào ngày nuôi thứ
9 cho thấy là tảo Chaetoceros sp. vẫn là loại thức ăn thích hợp hơn cả cho Artemia
(trung bình chiều dài của Artemia ở nghiệm thức Chae-M là dài nhất (6.81±0.01
mm/cá thể). Tiếp theo là Artemia ở nghiệm thức Chae-H (6.04±0.54mm/cá thể) và
Chae-L (4.77±0.67mm/cá thể). Cuối cùng là Nitz-M (4.53±0.78mm/cá thể), tảo
Oscillatoria sp.có kết quả xấu nhất (chết hết vào ngày nuôi thứ 6 (chiều dài chỉ đạt
cao nhất là 1.72±0.81mm/cá thể vào ngày nuôi thứ 5). Sự khác biệt giữa các loại
tảo thức ăn với liều lượng khác nhau có ý nghĩa thống kê khi so sánh trung bình
chiều dài Artemia của các nghiệm thức với nhau (p<0.05).
Tạp chí Nghiên cứu Khoa học 2006: 62-73 Trường Đại học Cần Thơ

67
Từ các kết quả về tỉ lệ sống và chiều dài cho thấy tảo Chaetoceros sp. là loại thức
ăn thích hợp cho Artemia. Tảo Nitzschia sp. cũng có thể sử dụng được, liều lượng
cho ăn có thể dùng cho các bố trí thí nghiệm trong phòng đối với 2 loài tảo này là
từ mức trung bình cho tới thấp. Tảo Oscillatoria sp. là loại thức ăn không thích
hợp cho Artemia. Kết quả này cũng phù hợp với nhận định của Reeve (1963) cho
rằng tảo đơn bào có kích thước nhỏ hơn 50µm là thích hợp cho tính ăn lọc của
Artemia khi xem xét về kích thước tế bào của từng loại tảo được trình bày trong
Bảng 3.
Bảng 3: Kích thước của một số loài tảo phân lập tại vùng nuôi Artemia Vĩnh châu-Sóc trăng
Kích thước (µm) Loài tảo
Dài Rộng
Chaetoceros sp.
8.26 ± 1.8 3.12 ± 0.25
Nitzchia sp.
38.8 ± 2.35 3.06 ± 0.44
Oscillatoria sp.
58.0 ± 21.71 và dài hơn
khoảng 2
Tảo Oscillatoria sp. có hình thái dạng sợi và chiều dài trên 50 µm nên không phù
hợp cho tính ăn lọc của Artemia. Điều này giải thích vì sao chiều dài tăng trưởng
của Artemia cho ăn bằng tảo này không thay đổi nhiều từ ngày nuôi thứ nhất đến
ngày nuôi thứ 5 và chết hết vào ngày nuôi thứ 6.
4.2 Thí nghiệm 2
4.2.1 Ảnh hưởng của thành phần tảo lên tỉ lệ sống của Artemia
Ở thí nghiệm trên, Artemia khi cho ăn bằng tảo Chaetoceros sp. đã cho kết quả tốt
nhất về chiều dài cũng như tỉ lệ sống. Vì vậy, ở thí nghiệm này tảo phân lập
Chaetoceros sp. được chọn làm thức ăn cho Artemia để so sánh với thức ăn tảo tạp
(thành phần tảo được trình bày tại Bảng 4) nhằm xác định khả năng cải thiện về
chất lượng sinh khối Artemia khi ăn loài tảo này.
Bảng 4: Thành phần tảo tạp thu tại Vĩnh châu (được định tính bởi Bộ môn Thủy Sinh học
Ứng dụng- Khoa Thủy Sản- Đại Học Cần thơ)
STT Loài Tần số xuất hiện
1 Chlorella sp. +
2 Lyngbya sp. +
3 Nanochloropsis sp. +
4 Isochysis sp. ++
5 Cyclotella caspia +
6 Navicula derecta +
7 Nitzchia longissima +
Kết quả từ Hình 1 cho thấy Artemia ở nghiệm thức cho ăn bằng tảo Chaetoceros
sp. có tỉ lệ sống thấp hơn tảo tạp vào ngày nuôi thứ 2 (85.00±5.24% so với
95.83±3.03%), và sai biệt có ý nghĩa thống kê (p<0.05). Đến ngày nuôi thứ 3 thì tỉ
lệ sống của Artemia cho ăn bằng tảo tạp giảm khá nhanh chỉ còn 86.25±5.18%, tuy
nhiên sai biệt không có ý nghĩa thống kê (p>0.05) khi so với tỉ lệ sống của Artemia
ở nghiệm thức cho ăn bằng tảo Chaetoceros sp Tỉ lệ sống của Artemia ở nghiệm
thức cho ăn bằng tảo tạp tiếp tục giảm vào ngày nuôi thứ tư chỉ đạt
(55.41±15.45%) và thấp hơn tỉ lệ sống của nghiệm thức Artemia cho ăn bằng tảo
Chaetoceros sp. (79.58±4.85%) sai biệt này có ý nghĩa thống kê (p<0.05). Mặc dù
Tạp chí Nghiên cứu Khoa học 2006: 62-73 Trường Đại học Cần Thơ

68
tỉ lệ sống của Artemia ở nghiệm thức cho ăn bằng tảo tạp có nhiều biến động ở
những ngày nuôi sau đó nhưng nhìn chung vẫn thấp hơn tỉ lệ sống của Artemia ở
nghiệm thức cho ăn bằng tảo Chaetoceros sp. và sự sai biệt này có ý nghĩa thống
kê cho đến ngày nuôi thứ 15 (hình 1).

4.2.2 Ảnh hưởng của giống loài tảo lên các chỉ tiêu sinh sản của Artemia
Từ 30 cặp của mỗi nghiệm thức được nuôi riêng biệt, theo dõi và ghi nhận kết quả,
một số chỉ tiêu về sinh sản như phương thức sinh sản và sức sinh sản đã được tính
toán và trình bày trong Bảng 5.
Bảng 5: Các chỉ tiêu so sánh về phương thức sinh sản và sức sinh sản
Chỉ tiêu phân tích Tảo tạp Chaetoceros sp.
Trung bình số phôi/lần sinh sản (sức sinh sản) 66±16
a
120±48
b

Tổng số phôi được sinh sản/con mẹ 284±99
a
661±406
b

Tổng số cyst được sinh /con mẹ 59±72
a
117±187
a

Tổng số nauplii được sinh /con mẹ 226±98
a
545±411
b

Tổng số lần tham gia sinh sản/con mẹ 4.23±1.04
a
5.03±2.07
a

Trung bình số lần sinh sản cyst/con mẹ 0.87±0.94
a
0.90±1.12
a

Trung bình số lần sinh sản nauplii/con mẹ 3.67±1.81
a
3.33±1.32
a

Khoảng cách giữa 2 lần tham gia sinh sản/con mẹ (ngày) 3.22±0.61
a
3.64±1.01
a

(Những chữ cái theo hàng giống nhau biểu thị sự khác biệt không có ý nghĩa và khác nhau biểu hiện sự khác biệt có ý
nghĩa thống kê ở mức P<0.05)
Kết quả cho thấy có sự khác biệt có ý nghĩa (P<0.05) giữa hai loại thức ăn tảo
Chaetoceros sp. (tảo thuần) và tảo tạp đối với các chỉ tiêu như tổng số phôi/con cái
(661±406 so với 284±99), sức sinh sản (120±48 so với 66±16 phôi/lần sinh sản) và
tổng số nauplii/con mẹ (545±411 so với226±98). Các chỉ tiêu sinh sản khác được
trình bày trên Bảng 5, đặc biệt là chỉ tiêu tổng số lượng cyst /con mẹ cũng có sự
khác biệt (luôn cao hơn ở thức ăn là tảo thuần so với tảo tạp) tuy nhiên sự khác
biệt này không có ý nghĩa thống kê.
0
20
40
60
80
100
120
123456789101112131415
Ngày nuôi
Tỉ l ệ sống (%)
Tảo Chaetoceros sp.
Tảo tạp
a
b
a
a
b
a
b
a
Hình 1: Tỉ lệ sống (%) của Artemia sau 15 ngày
nuôi
Tạp chí Nghiên cứu Khoa học 2006: 62-73 Trường Đại học Cần Thơ

69

Tỉ lệ sống của con cái trong 30 cặp nuôi riêng của mỗi nghiệm thức được trình bày
trong Hình 2 cũng cho thấy: Artemia cho ăn bằng tảo tạp và tảo thuần đều có tỉ lệ
sống khá ổn định từ ngày nuôi thứ 12 đến thứ 15. Sau đó, bắt đầu có sự biến động
(tỷ lệ sống ở nghiệm thức cho ăn tảo thuần giảm đi trong khi tảo tạp vẫn ổn định).
Từ ngày thứ 22 trở đi, tỷ lệ sống của con cái ở nghiệm thức cho ăn bằng tảo tạp
giảm khá nhanh và tới ngày nuôi thứ 28 thì bị chết hết (tỉ lệ sống 0%), trong khi đó
ở nghiệm thức cho ăn tảo thuần, tỷ lệ sống của con cái trong 30 cặp vẫn còn giữ ở
mức gần 78%.
4.2.3 Ảnh hưởng của giống loài tảo lên thành phần acid béo của Artemia
Thành phần acid béo trong Artemia khi cho ăn tảo thuần và tảo tạp được trình bày
trong Bảng 6.
Bảng 6: Thành phần acid béo (% tổng acid béo) trong sinh khối Artemia
Thức ăn
Tảo Chaetoceros sp. Tảo tạp
Acid béo
% tổng acid béo mg/g trọng
lượng khô
% tổng acid
béo
mg/g trọng
lượng khô
SFA 26.7 32.4 32.0 23.2
MUFA 40.0 48.5 38.9 28.2
PUFA 28.4 34.3 24.2 17.5
HUFA 22.06 26.63 9.99 7.22
DHA (Docosahexaenoic
acid)
0.1 0.2 0.9 0.7
EPA (Eicosapentaenoic
acid)
18.4 22.2 5.7 4.1
Kết quả cho thấy chất lượng thức ăn đã ảnh hưởng khá lớn đến hàm lượng acid
béo có trong Artemia trong suốt quá trình phát triển.
Xét trên thành phần phần trăm (%) thì các thành phần acid béo bao gồm acid béo
bảo hoà (SFA: Saturated fatty acid), acid béo không no một nối đôi (MUFA: Mono
unsaturated fatty acid), acid béo không no nhiều nối đôi (PUFA: Poly unsaturated
fatty acid) trong Artemia ở nghiệm thức cho ăn bằng tảo tạp và tảo thuần có sự
khác biệt rất ít (Bảng 5), tuy nhiên % HUFA (cũng là cid béo không no nhiều nối
Hình 2: Tỉ lệ sống của Artemia cái nuôi riêng với thức ăn
tảo thuần (Chetoceros spp.) và tảo tạp
0
20
40
60
80
100
120
12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
Ngày nuôi
Tỉ lệ sống (%)
Tảo tạp
Tảo Chaetoceros sp.
Tạp chí Nghiên cứu Khoa học 2006: 62-73 Trường Đại học Cần Thơ

70
đôi nhưng chỉ bao gồm các acid có mạch từ 20 carbon trở lên, đóng vai trò rất
quan trọng trong thành phần thức ăn của các giống loài thủy sản) thì rất khác biệt
(chiếm 22% ở tảo thuần nhưng chỉ có khoảng 10% ở tảo tạp).
Tuy nhiên, xét về trọng lượng mg (miligram) của hàm lượng acid béo/g khối lượng
khô Artemia sinh khối thì tất cả các thành phần acid béo đều cao hơn ở nghiệm
thức Artemia cho ăn bằng tảo thuần so với tảo tạp (Bảng 5). Đặc biệt, ở nghiệm
thức cho ăn bằng tảo thuần thì sinh khối Artemia có hàm lượng HUFA khá cao
(26.63 mg/g khối lượng Artemia khô), trong khi đó Artemia cho ăn bằng tảo tạp
chỉ có 7.22 mg/g khốilượng Artemia khô, sự sai biệt này có ý nghĩa thống kê khi
so sánh hai nghiệm thức với nhau (p<0.05). Ngoài ra, kết quả cũng cho thấy, hàm
lượng EPA (20:5n-3) khá cao ở Artemia cho ăn bằng tảo thuần (22.2 mg/g so với
4.1 mg/g khối lượng khô) trong khi Artemia cho ăn bằng tảo tạp lại có lượng DHA
cao hơn so với Artemia cho ăn tảo thuần (0.9mg/g so với 0.2mg/g khối lượng khô).
5 THẢO LUẬN
Artemia là loài ăn lọc không chọn lựa, thức ăn thích hợp của chúng là những loài
tảo đơn bào, mùn bã hữu cơ có kích thước nhỏ hơn 50µm (Sorgeloos et al., 1996).
Kết quả ở thí nghiệm một đã chứng minh rằng khi nuôi Artemia bằng tảo đơn bào
được phân lập từ ao bón phân gây màu tảo thuộc khu vực nuôi Artemia vùng Vĩnh
phước-Vĩnh châu có kích thước nhỏ như Chaetoceros sp. (chiều dài là 8.26 ±
1.8µm) và Nitzschia sp. (chiều dài là 38.8 ± 2.35µm) cho tỉ lệ sống khá cao (53.1%
đến 85.3%). Trong khi đó, tảo Oscillatoria sp. (tảo lam dạng sợi) là loại thức ăn
không thích hợp cho Artemia (chết sau 6 ngày nuôi và tốc độ tăng trưởng rất chậm
(Bảng 1) do chúng có kích thước khá lớn (58.0 ± 21.71µm) không phù hợp với lược
mang của Artemia làm cho Artemia bị chết vì đói và bị sợi tảo dính vào mang, chân
bơi gây khó khăn khi bơi lội. Điều này rất phù hợp với nhận định của Sorgeloos
(1986). Sở dĩ Artemia ở các nghiệm thức cho ăn bằng tảo Oscillatoria sp. có tỉ lệ
sống còn cao vào những ngày đầu của quá trình nuôi là do chính bản thân nauplii đã
sử dụng nguồn năng lượng dự trữ từ noãn hoàn, theo Luong Van Thinh et al., (1999)
Artemia khi không được cho ăn vẫn có thể đạt trên 80% sau 7 ngày nuôi.
Kết quả từ thí nghiệm một cũng cho thấy rằng cả hai loài tảo Chaetoceros sp. và
Nitzschia sp. đều có thể sử dụng làm thức ăn cho Artemia mặc dù Chaetoceros sp.
là lựa chọn tốt nhất xét cả về mặt tỷ lệ sống và tăng trưởng. Kết quả này cũng
tương đồng với các thí nghiệm của Luong Van Thinh et al., (1999), khi sử dụng 13
loài tảo biển được phân lập từ vùng biển Úc Châu làm thức ăn cho Artemia thì
Chaetoceros sp. vẫn cho kết quả tốt nhất (tỉ lệ sống đạt 98%) trong vòng 7 ngày
nuôi. Tăng Thiện Tính (2005), khi bố trí thí nghiệm với hai loại tảo phân được
phân lập từ vùng biển Vĩnh Châu là Chaetoceros sp. và Nitzschia sp. làm thức ăn
cho Artemia trong 10 ngày nuôi cũng có kết luận tương tự. Từ đó cho thấy, tỷ lệ sống
và tăng trưởng của Artemia rõ ràng bị ảnh hưởng bởi chính loại tảo thức ăn mà chúng
được cung cấp. Tuy nhiên ngoài chất lượng thức ăn thì liều lượng thức ăn cũng là một
trong những nhân tố gây ảnh hưởng đến các chỉ tiêu nói trên. Điều này được thấy rõ
khi so sánh về tỉ lệ sống và tăng trưởng của Artemia cho ăn cùng loài tảo nhưng ở 3
liều lượng khác nhau. Ở liều lượng thức ăn từ thấp đến trung bình luôn cho kết quả tốt
hơn so với liều lượng cao bất chấp loại tảo được sử dụng làm thức ăn. Vấn đề này này
Tạp chí Nghiên cứu Khoa học 2006: 62-73 Trường Đại học Cần Thơ

71
có thể giải thích là liều lượng thức ăn cao đã quá dư cho quá trình lọc của Artemia.
Theo Mason (1962); Dhont và Lavens (1996) thì nuôi Artemia sinh khối cho kết quả
tốt nhất chỉ khi liều lượng thức ăn vừa đủ, nếu dư thừa sẽ ảnh hưởng không tốt đến tỉ
lệ sống của Artemia do thức ăn dư không những cản trở hoạt động bơi lội, tiêu hoá
của Artemia mà còn có tác dụng xấu cho môi trường nuôi.
Từ các kết quả ở bảng 1 và 2, loại trừ Oscillatoria sp., có thể xếp thứ tự các loại
thức ăn thích hợp cả về chất lẫn lượng cho Artemia như sau: Chae-M >Chae-L >
Chae-H > Nitz-M >Nitz-L>Nitz-H, còn xét về từng loài có thể xếp: Chae-M >Chae-
L > Chae-H và Nitz-M >Nitz-L>Nitz-H. Sở dĩ như vậy bởi vì đối với cả 2 loài tảo
ở liều lượng thức ăn thấp đều cho tỷ lệ sống cao nhất nhưng xét về tăng trưởng thì ở
mức cho ăn trung bình chiều dài Artemia vẫn vượt trội hơn nhiều so với mức ăn
thấp. Do đó xét về tổng lượng sinh khối thu được thì mức cho ăn trung bình là tốt
nhất và có thể chọn để bố trí các thí nghiệm nuôi Artemia trong phòng thí nghiệm.
Từ các kết quả trên, đã chứng minh tảo Chaetoceros sp. là thức ăn tốt nhất cho
Artemia trong 3 loài tảo thí nghiệm, và nó còn thể hiện điều này thông qua sự phát
triển của quần thể Artemia. Sau 7 ngày nuôi với thức ăn là tảo Chaetoceros sp. quần
thể đã xuất hiện sự bắt cặp và 10 ngày nuôi đã có một số con cái mang trứng non.
Trong khi đó, Artemia cho ăn bằng tảo Nitzschia sp. vẫn còn giai đoạn con non
(juveniles) và tiền trưởng thành ở ngày nuôi thứ 10. Với những kết quả khả quan thu
được từ thí nghiệm 1, tảo Chaetoceros sp. tiếp tục được chọn làm thức ăn cho
Artemia trong thí nghiệm 2 nhằm hướng tới mục tiêu cải thiện chất lượng sinh khối.
Trong thí nghiệm 2 Artemia được cho ăn theo kiểu thoả mãn bởi vì rất khó để xác
định một liều lượng thức ăn cho tảo tạp (gồm nhiều loài tảo với kích thước khác
nhau). Theo kết quả cho thấy rằng Artemia cho ăn bằng tảo thuần vào những ngày
đầu của thí nghiệm có tỉ lệ sống thấp hơn so với tảo tạp, nguyên nhân có thể là do
một số sai sót trong thao tác phòng thí nghiệm. Điều này được chứng tỏ thông qua
sự điều chỉnh về lượng thức ăn vì mặc dù lượng thức ăn đã có tính toán (dựa trên
bố trí nhỏ) nhưng khi nuôi đại trà luôn có sự khác biệt. Sau khi điều chỉnh thì tỉ lệ
sống của Artemia ở nghiệm thức cho ăn bằng tảo thuần Chaetoceros sp. ổn định
trở lại và ở những ngày nuôi tiếp theo có tỷ lệ sống cao hơn so với tảo tạp (Hình
1). Kết quả này một lần nữa chứng minh rằng tảo Chaetoceros sp. được phân lập
từ ao bón phân gây màu tảo ở vùng ruộng muối Vĩnh châu, Sóc trăng, khi sử dụng
làm thức ăn cho Artemia thì sẽ cho tỉ lệ sống cao hơn so với các loài tảo khác.
Thêm vào đó, khi cho ăn bằng tảo Chaetoceros sp. quần thể Artemia phát triển
nhanh hơn so với tảo tạp (xuất hiện cá thể thành thục vào ngày nuôi thứ 7, trong
khi ở tảo tạp chưa xuất hiện cá thể thành thục). Ưu điểm này được tiếp tục thể hiện
thông qua các chỉ tiêu sinh sản được trình bày trong bảng 5, thức ăn là tảo
Chaetoceros sp. luôn cho kết quả tốt hơn trong mọi chỉ tiêu được theo dõi. Kết quả
này cũng cũng phù hợp với kết quả của Vũ Đỗ Quỳnh và Nguyễn Thi Thơ Thơ
(1993) khi tiến hành theo dõi các chỉ tiêu sinh sản của Artemia với thức ăn là tảo
tạp thu từ ruộng muối Vĩnh Châu (với thành phần tảo Chaetoceros sp. chiếm từ
79-97% trong tổng thành phần tảo). Từ các kết quả này có thể nhận định rằng
thành phần dinh dưỡng trong tảo Chaetoceros sp. có lẽ đã góp phần quan trọng tạo
nên sự khác biệt về tỷ lệ sống, tăng trưởng và sinh sản của quần thể Artemia so với
các loại tảo thức ăn khác.
Tạp chí Nghiên cứu Khoa học 2006: 62-73 Trường Đại học Cần Thơ

72
Nhiều nghiên cứu trước đây (Luong Van Thinh et al., (1999), Sorgeloos (2001),
Copeman et al., 2002)) đã đưa ra những bằng chứng rằng có sự liên quan mật thiết
giữa thành phần sinh hoá của thức ăn và sinh vật ăn những thức ăn này, đặc biệt là
đối với những loài sinh vật biển. Dựa vào các nghiên cứu này mà người ta đã tạo
ra nhiều loại thức ăn nhân tạo hoặc bổ sung cho từng giai đọan của ấu trùng tôm
cá, thức ăn nuôi vỗ tôm cá bố mẹ hoặc nuôi thịt. Kết quả từ các nghiên cứu này
cũng chỉ ra rằng tuy chiếm phần rất nhỏ trong thức ăn nhưng PUFA, đặc biệt là
HUFA trong đó có DHA và EPA đóng vai trò rất quan trọng trong dinh dưỡng của
ấu trùng tôm cá biển, chúng không những kích thích tăng trưởng mà còn là thành
phần quan trọng trong cấu tạo hệ thần kinh, mắt, thành lập sắc tố và sự miễn dịch.
Trong nghiên cứu này khi phân tích thành phần các acid béo trong sinh khối của
Artemia với hai loại thức ăn là tảo Chaetoceros sp. và tảo tạp thì thấy rằng hàm lượng
các acid béo (SFA, MUFA, PUFA, HUFA, EPA) ở nghiệm thức cho ăn tảo thuần
Chaetoceros sp. đều cao hơn ở tảo tạp (Bảng 6, Hình 3), Tuy nhiên, tảo tạp lại có
lượng DHA cao hơn, điều này là do tảo tạp bao gồm 7 loài tảo (Bảng 4) như vậy có lẽ
chúng đã có sự bổ sung cho nhau về thành phần các acid béo.
Kết quả từ nghiên cứu này cũng cho thấy tảo Chaetoceros sp. ở vùng biển Vĩnh châu
tuy giàu EPA nhưng nghèo DHA, điều này trùng hợp với kết quả của Luong Van
Thinh et al., (1999), khi cho Artemia ăn bằng tảo Chaetoceros sp. từ vùng biển Úc
châu thì thấy chúng có DHA thấp và EPA cao (EPA/DHA là 20:1), mà đối với các
sinh vật biển chúng luôn cần lượng DHA nhiều hơn và tỉ lệ EPA/DHA trong một số
nghiên cứu về dinh dưỡng
cá biển cho rằng tốt nhất nên
biến thiên trong khoảng
1:1,5 tới 1:8 (Copeman et
al., 2002) trong khi ở các
loài sinh vật biển tự nhiên
như tảo, luân trùng và
copepoda thì tỉ lệ này nằm
trong khoảng 1:2.5
(Sorgeloos et al., 1996).
Như vậy Artemia cho ăn cả
hai loại tảo thức ăn (tảo tạp
và Chaetoceros sp.) đều
không đáp ứng được yêu cầu
này (Hình 3) nhưng xét về tổng HUFA thì Artemia cho ăn tảo Chaetoceros sp. lại cao
hơn tới gần 4 lần so với tảo tạp. Vì vậy, Artemia được cho ăn bằng tảo Chaetoceros
sp. có thể nói là thức ăn tốt cho tôm, cá nhưng để đạt kết quả tốt nhất thì nên được
giàu hoá với dầu DHA, hoặc bổ sung thêm loài tảo giàu DHA làm thức ăn cho chúng
trước khi đem cho tôm cá ăn.
Hình 3: Hàm lượng HUFA, DHA và EPA (mg/g khối
lượng khô) và tỉ lệ DHA/EPA(lần) trong sinh
khối Artemia với 2 loại tảo thức ăn
0.2
0.7
111
6
0
20
40
60
80
100
120
Chaetoceros sp. Tảo tạp
HUF A DHA EPA EPA/DHA

Xem chi tiết: Ảnh hưởng của tảo lên chất lượng Artemia sinh khối